Op 17 april 2020 is het 75 jaar geleden dat Apeldoorn is bevrijd. Ter gelegenheid hiervan wordt in de Apeldoornse Binnenstad een uniek kunstwerk onthuld van André Kruysen, de ‘Boom der Vrijheid’. Middenin de binnenstad van Apeldoorn, op de gevel van het gebouw waarin tot een tijdje geleden de Kijkshop was gevestigd, is het grote kunstwerk van aluminium geplaatst. De ‘Boom der Vrijheid’ is het eerste onderdeel van het programma rondom 75 jaar vrijheid dat in Apeldoorn wordt opgeleverd. De audiotour Canadian Walk en het Buitenmuseum in de binnenstad worden later dit jaar opgeleverd.
Maar hoe is het gegaan met de ontwikkelingen rondom de ‘Boom der Vrijheid’? Het coronavirus gooit roet in het eten van de publieke onthulling op 17 april 2020, de dag waarop Apeldoorn 75 jaar geleden werd bevrijd van Duitse bezetting. Het is nog niet zeker of en wanneer een eventuele publieke viering zal plaatsvinden. Dit laat onverlet dat er een bijzonder kunstwerk komt te hangen! Artistiek leider van ACEC, Jasper van der Graaf, sprak de kunstenaar achter het werk.
De ‘Boom der Vrijheid’ wordt tijdens deze intelligente lockdown op de gevel geschroefd. Dat zal best een verrassing worden wanneer Apeldoorn weer ‘ontwaakt’. Wat doet het met je dat je op zo’n prominente plek een dergelijk kunstwerk kan realiseren?
“Ik vind het een eer dat er een kunstwerk op zo’n schaal van mij midden in het centrum van jullie stad komt. Ik kan me ook voorstellen dat het wat vragen oproept, zeker nu het in deze lockdown-tijd geplaatst wordt. Het beeld lag al praktisch klaar in de loods van de aannemer, het moest alleen nog gemonteerd worden.
De 75-jarige bevrijding is een feit en dit werk is voor de viering en herinnering aan die heugelijke gebeurtenis gemaakt. Op 17 april heeft Apeldoorn in elk geval het kunstwerk ter herinnering daaraan. Bijkomend feit is ook dat niet alleen mijn gezin, maar ook de gezinnen van het aannemersbedrijf van deze opdracht moet leven de komende tijd. Ook vanuit die hoek zijn wij daarom erg blij dat het geplaatst kan worden. Er zijn in de bouw en de kunstsector immers al enorme gaten geslagen en de grootste klappen gaan nog komen.”
Je werkt als kunstenaar vaker met ‘assemblages’, abstracte samenstellingen van grote vormen, als een soort architectuur. Dit is best een figuratief kunstwerk voor jou. Ben je van je artistieke pad afgeweken?
“Dit was een opdracht met een duidelijke omschrijving. Er moest een boom worden afgebeeld. Ik werk inderdaad meestal in een non-figuratieve, abstracte beeldtaal, maar ik heb geen problemen met een figuratieve opdracht. Je moet als kunstenaar altijd kijken op welke punten je jouw principes tot uiting kunt laten komen in een opdracht. Een goed voorbeeld daarvan is de postzegel die Peter Struycken ooit ontwierp voor Koningin Beatrix. Daarin komen abstractie en figuratie probleemloos bij elkaar. Wat je in deze boom duidelijk terugziet, is het principe van vormwording en vormverlies, van constructie/deconstructie. Er is maar één standpunt waarvandaan je de boom duidelijk kunt ontwaren. Als je dat standpunt verlaat, zie je eigenlijk alleen nog maar een verzameling aluminium elementen, kriskras onder en boven elkaar uitsteken. Dat is dus een van die kernwaarden van mijn werk. Ik heb dat als abstract idee verbonden met het idee van vrijheid, dat voor iedereen net wat anders wordt gezien. Je vindt elkaar alleen als je eensgezind op hetzelfde standpunt gaat staan.”
Heb je eigenlijk veel kunstwerken in de openbare ruimte gemaakt?
“Niet zo heel veel, een stuk of zes zo uit mijn hoofd. Ik heb daarbij ook ontwerpen gemaakt die uiteindelijk niet zijn uitgevoerd. De meeste van mijn grote sculpturen zijn tijdelijke installaties in musea, beeldentuinen of andere kunstinstellingen. Die worden na een paar maanden weer afgebroken.”
Kort geleden was je voor een artistiek verblijf in de stad Brasilia, een soort modernistische architectuurhemel. Iets zegt me dat de keuze voor deze plek geen toeval was. Vertel!
“Mijn galerie toonde mijn werk op een internationale kunstbeurs in Basel. Daar werd het gezien door een galeriste uit Brasilia die mij uitnodigde bij haar te komen werken aan een solo-expositie. Mijn werk refereert vaak aan het modernisme, dus dit was een schot in de roos. Brasilia is het enige volledig uitgevoerde utopische plan dat het modernisme heeft voortgebracht. Ze hebben het in vijf jaar gebouwd. Dat kan natuurlijk alleen in een land waar de president het echt voor het zeggen heeft en waar de arbeidsinspectie nog niet is uitgevonden… In Nederland was zo’n plan al tijdens het eerste de beste Kamerdebat volledig getorpedeerd. Desalniettemin was het voor een beeldhouwer met een interesse voor architectuur inderdaad een droom die uitkwam, in zo’n omgeving zes weken te mogen werken. Elk gebouw was een sculptuur van de grootste eenvoud en vormkracht. Prachtig.”
Cultuur met het thema natuur lijkt een logische combinatie in Apeldoorn. Jouw kunstwerk verbeeldt natuur en er groeit ook letterlijk levend groen op. Hoe kijk jij naar Apeldoorn? Saai of fraai?
“Zeker fraai! Apeldoorn is volgens mij de groenste gemeente van het land. Ik vond het daarom ook van wezenlijk belang dat dit werk begroeid zou raken door de jaren heen. Ten eerste past het bij het karakter van de stad, ten tweede wil ik dat de bewoners er op die manier meer bij betrokken worden. Zij zien het kunstwerk op hun gevel met elk seizoen veranderen, dat houdt het fris en bij de dynamiek van de tijd. Het groeit met ze mee door de jaren heen. Het kunstwerk is zo ook nooit af, net zo min als de natuur dat is. Daarnaast past het goed bij het idee van de vergroening van de Nederlandse steden waar we op dit moment aan moeten werken in verband met de klimaatverandering.”
Heb je, gelet op jouw kunstwerk en jouw recente bezoek aan Brasilia, nog tips voor verfraaiing van de binnenstad van Apeldoorn?
“Ik hoop dat ik met dit werk laat zien hoe je kunst en natuur kan verbinden. Ik ben zeker niet de eerste kunstenaar die dat doet en er zijn prachtige initiatieven van kunstenaars die zich daarmee bezighouden. Het lijkt me ook zaak dat projectontwikkelaars in de nieuwbouw de integratie van de natuur hoog op de agenda zetten. Er zijn enorm veel innovaties in de architectuur wat dat betreft, die bovendien super inspirerend zijn. In Brasilia was ik ten tijde van de bosbranden, dus dat was een soort apocalyptisch toekomstbeeld. Overal aan de horizon zag je grote rookpluimen. ’s Nachts schrok ik regelmatig wakker van de rook die mijn huis in waaide. Het was een letterlijke wake up call over hoe het met onze wereld is gesteld. We moeten er echt serieus werk van gaan maken.”
Tot slot: hoe gaat het op dit moment met jou en wat is de economische impact op jou als artistiek zzp’er?
“Met mij gaat het goed, met mijn gezin gelukkig ook. Ik ben nu ‘thuisdocent’ voor zowel onze 14-jarige zoon alsmede voor mijn studenten van de afdeling Sculptuur op de Kunstacademie in Den Haag (KABK). Mijn salaris van de KABK wordt gelukkig gewoon doorbetaald, dus ik heb een basisinkomen. Met deze opdracht is het komende jaar, samen met dat basisinkomen, gedekt. Wel erg jammer dat we het niet met een groot feest kunnen onthullen, want dat was toch wel een belangrijk onderdeel van dit werk.”
Tekst: Jasper van der Graaf
Foto’s: Gerard Oltmans
