Vandaag de dag vind je in het ACEC Gebouw exposities, events en bedrijven uit de creatieve sector. Een bedrijfsverzamelgebouw, cultureel centrum en professionele expositieruimte in uniek industrieel erfgoed. Toch stonden de letters van dit rechthoekige monument met haar industriële uitstraling niet altijd voor Apeldoorns Centrum voor Eigentijdse Cultuur.
Het pand aan de Roggestraat 44 kent een lange en roemrijke geschiedenis. In 1952 werd het gebouwd in opdracht van Ingenieursbureau Frowijn & Co als werkplaats en magazijn. Frowijn & Co was een handels- en elektrotechnische onderneming, gespecialiseerd in de productie van schakelkasten en de aanleg van elektrische installaties en openbare verlichting, die als enige in Nederland handelde in ACEC-producten.
De grond waarop het nieuwe gebouwencomplex verrees, was twee jaar eerder door de Gemeente Apeldoorn gekocht. Frowijn & Co verwierf de grond door deze te ruilen voor de grond die het bedrijf bezat aan de Hoofdstraat 171, het pand waar tegenwoordig Café De Professor gevestigd is. Hier zou een nieuw bestuurlijk centrum, inclusief stadhuis, moeten komen. Het voormalig stadskantoor Westpoint is tegenwoordig het enige overblijfsel van die plannen.
‘Ateliers des Constructions Electriques à Charleroi’, het eerste ACEC
‘Ateliers des Constructions Electriques à Charleroi’, kortweg ACEC, zag in 1904 het licht toen oprichter Edouard Empain het bedrijf ‘Societé Anonyme d’Electricité et Hydraulique à Charleroi’ overnam en de naam veranderde in ACEC. Het zou uitgroeien tot de belangrijkste Belgische firma van elektromotoren en huishoudtoestellen, met vestigingen in o.a. Charleroi, Gent, Kinshasa (Congo) en Apeldoorn (Nederland).
De Belgische Baron Edouard Empain (1852 – 1929) was oorspronkelijk eigenaar van steen- en marmergroeves in de buurt van Namen. Eind negentiende eeuw zag hij een behoefte aan vervoer tussen de steden en hun randgebieden. Hij besloot daarop om de ‘stenen-business’ te verlaten en elektrische tramverbindingen te gaan aanleggen en exploiteren. Na een succesvolle tramlijn van Luik naar Jemeppe-sur-Meuse zette Empain ook in Gent een dergelijke onderneming op. Later zou de visionaire ondernemer o.a. de eerste Parijse metrolijn bouwen en betrokken zijn bij tramlijnen in Rusland, Egypte, Belgisch-Congo en China.
Ook dochteronderneming ACEC ontwikkelde zich zeer voorspoedig. Naast dat het complete aandrijvingen voor tram-, metro- en treinstellen, elektrische locomotieven en trolleybussen leverde, produceerde ACEC ook stroomkabels, transformatoren en elektromotoren. Ingenieursbureau Frowijn & Co had in Nederland de alleenvertegenwoordiging van deze zogeheten ACEC-producten.
Van infrastructuur naar consumentenelektronica
Na de Tweede Wereldoorlog legde ACEC zich vooral toe op consumentenartikelen: koffiemolens, haardrogers, transistorradio’s, platenspelers, bandrecorders, televisietoestellen en dicteerapparaten. Het aanbod van ACEC was vergelijkbaar met dat van de Duitse concurrenten Siemens en AEG. Rond 1960 kon het concern zich qua omzet wereldwijd zelfs meten met Philips. Echter kregen de huishoudelijke apparaten van ACEC in Nederland nooit echt voet aan de grond, waar Philips dat segment hier in die tijd domineerde.
Kabels, transformatoren, elektromotoren, motorbesturingen en TL-verlichting waren de belangrijkste ACEC-producten die Frowijn & Co in Nederland leverde. Maar de invloed van het Belgische ACEC op het Ingenieursbureau Frowijn & Co werd steeds groter. Toen eind 1962 nog slechts 8 van de 1.050 aandelen in Nederlandse handen waren, werd de naam van Frowijn & Co omgezet in N.V. ACEC-Nederland.
Rond 1980 werd een bijzondere order binnengehaald: ACEC-aandrijvingen voor trolleybussen van de Gemeente Arnhem. Toch ging, door diverse ontwikkelingen in de markt, het eens zo machtige Eipain-concern – inclusief ACEC – ten onder in de tachtiger jaren. Het bedrijf werd opgesplitst in acht zelfstandige concerns en verkocht aan verschillende concurrenten. In Hengelo (Overijssel) bestaat nog steeds het bedrijf ACEC-Nederland, dat onder meer elektromotoren produceert.
Het Apeldoorns Centrum voor Eigentijdse Cultuur anno nu
Na de teloorgang van het oude ACEC in de jaren tachtig, werd het industriële pand opgekocht door de Gemeente Apeldoorn en onder beheer gebracht bij Accres. In 2007 onderging het ACEC Gebouw een grote renovatie en sinds 2008 geniet het een nieuwe functie: dat van verzamelgebouw voor de creatieve sector. Van erfgoed- en architectuurorganisaties tot nieuwe media en Orkest de Ereprijs.
De Stichting Apeldoornse Monumenten (SAM), ook gevestigd in het ACEC Gebouw, beheert het archief van dit historische pand. Ter herdenking van de geschiedenis is tegenover de Vue een etalage gevuld met oude ACEC-producten en foto’s uit de geschiedenis van het pand.
Foto’s: CODA Archief
